Selam herkese bu yazımız da Layer2'lere genel bir açıdan bakıp inceleyeceğiz hazırsanız başlayalım.
Crypto Teriminde layer2 (Katman 2 ) Nedir ?
Layer2 bir katman ölçekleme çözümüdür. Layer 2’ler işlemlerin zincir dışında gerçekleştirerek ana ağa işlemleri toplayıp tek bir seferde gönderir.
Neden 2. Katmanlara ihtiyaç duyarız ?
Ethereum ve Bitcoin’in en büyük problemi ölçeklenebilirliktir. Ölçeklenebilirlik, bir ağın artan trafiği ne kadar hızlı yönetebildiğini ifade eder. Blokzincirlerde işlem yapmak istediğimizde yaptığımız işlemlerin verileri bloklarda yer alır. Blokların boyutu ve bulunma süresi her blokzincirde değişkenlik gösterir. Ethereum ve Bitcoinde blokların boyutu sabit ve tahmini bulunma süresi bellidir. Yani bir blokta yer alabilecek işlem sayısının bir sınırı vardır. Bu durum ağların saniye başına işlem sayısını kısıtlamaktadır. Bitcoin’de saniyede 7 işlem yapılabilirken Ethereum’da bu sayı saniyede 10–25 işlem arasında değişmektedir.
Bitcoin ve Etherum gibi büyük ağların ortak problemi ölçeklene bilirliktir.
Bu ağ trafiği yönetiminin ne kadar iyi olduğu ile ilgilidir, örneğin bir Blok Chain üzerinde işlem yapmak istediğiniz de veriler bloklara yazdırılır bu yazılan bloklar ise her Ağa göre boyut ve bulunma süresi bakımından farklılık gösterir.
Etherum ve Bitcoin blok boyutları ve bulunma süreleri sabit ve bellidir. Bu saye de her blokta olan işlem sayısı ve blokların çözülme süresi belli ve sınırlıdır.
Bitcoin için saniye de 7 işlem kapasitemiz bulunurken Etherum için bu min 10 max 25 şeklindedir.
Peki bunları anladık layer2'ler nerede işimize yarayacak derseniz işte tam da bu noktada karşımıza çıkmaktalar.
Layer2 çözümlerinde örneğin bitcoin için Lightning network ve Etherum için Optimsm , Arbitrum , Starknet ele alındığında bu katman 2 çözümleri zincir dışında işlemleri toplayarak Etherum ağına tek paket şeklinde gönderir yani kısaca.
Optimsm ağın da 100 işlem gerçekleştirildi bunlar her biri ayrı ayrı göndermek yerine hepsini tek bir bloğa sığdırarak tek işlemde etherum’a kanıt olarak gönderiyoruz 100/1 oranın blok gitmiş oluyor ve işlemleri hızlandırırken aynı oran da ağın ücretlerini de düşürmüş oluyor tabi ki layer2 tarafı için.
Layer2 çözümlerinin birbirinden farkları nelerdir ?
Evet , layer2 çözümünün nedenini anladık peki bu katman 2 Türlerinin birbirinden farkı nedir gelin birlikte bir de buna bakalım.
Layer2 Türleri Rollup’lar
Layer2 çözümlerinden karşımıza çıkan ilk çözüm türü Roll up’lardır ,
Roll up’lar , layer 2 çözümlerinin bir versiyonu olarak karşımıza çıkar.
Rollup çözümü, işlemleri ana ağ dışında gerçekleştirerek ana ağda daha az işlem yapılmasını sağlamayı hedefler. Birçok işlem roll up edilerek yani toplanarak tek bir işlemde çözülmeyi hedeflenir.
Rollup’lar da kendi içlerinde 2'ye ayrılır.
Optimistik Rollup’lar
Optimistic rolluplar , EVM araçlarının % 80'inin aktarılabildiği hem basit ödemeleri hem de karmaşık akıllı sözleşmeleri destekleyebilir.
Zk rollup’lar
EVM üzerinde ki Akıllı kontrarları taşımak zor olsa da uzun vadede daha iyi bir tür olarak karşımıza çıkmakta çünkü bilginin sıfır kanıtı olarak doğrulana bilirlik sağlamaktadırlar.
Kısaca bahsetmiş olsak da bir başka yazımız da daha derinlere ineceğim merak etmeyin.
State Channels (durum kanalları)
State channel, bir ağdaki iki kullanıcı veya node arasındaki veya bir kullanıcı ile bir hizmet arasındaki iki yönlü bir iletişim kanalıdır. Blokzincir içerisinde gerçekleşebilecek işlemlerin blok dışında da gerçekleşmesine izin veren ve bunu yaparken riskleri azaltan basit bir yöntemdir. Bu stratejinin en iyi bilinen örneği, Bitcoin’deki ödeme kanalları fikridir ve anında ücretsiz ödemelerin doğrudan iki taraf arasında gerçekleşmesine izin verir.
State Channel Laye2 çözümü olarak , bir ağ üzerinde kullacılar veya node oparetörleri arasında ki hizmetin iletişim kanalı olarak karşımıza çıkar. En yaygın örnek olarak Lightning Network ele alabiliriz.
Bitcoin Lightning Network
En temelde ilk Layer2 çözümü olarak ele alabiliriz. Bitcoinin ölçeklendirme problemi için ortaya çıkan Lightning network eşler arası dediğimiz sistem Akıllı sözleşmeler ve imzalı komutlar üzerine kuruludur . . P2P mekanizması ile çalışan ödeme işlemi düşünebiliriz . Eşlerden biri veya her ikisi, transfer işlemi için fon sağladığında ödeme kanalı oluşur ve bu kanallar üzerinden transferler yapılır.
Plazma Channels
Plazma chainler , Pos ile birlikte çalışarak ana etherum ağına bağlı bir şekilde çalışan Layer 2 türüdür.
Örnek olarak matic bunlardan bir tanesidir.
Matic , Layer2 olarak plazma yapısını ana ağa bağlı olarak varlıkların güvenliği için kullanır . Bu sayede Matic üzerine inşa edilen Dapp ve protokoller ölçekleme açısından kullanımı kolay bir araç haline gelmektedir.
Layer2 Çözümlerine nasıl erişiz
Layer2 çözümlerine erişmek için bir çok seçeneğimiz bulunmakta ama en temelinde bize gereken şey kesinlikle bir cüzdan. Bunun için yaygın olarak kullanılan MetaMask web cuzdanını tercih edebiliriz. Cüzdanımıza sahip olduktan sonra kullanmak istediğimiz Layer2 katmanlarını ağ olarak metamask cüzdanımıza eklememiz gerekiyor yine bunun için chain list gibi araçları kullanabiliriz.
Cüzdanımız hazır , ağlar eklendi peki geriye ne kaldı ?
Tabi ki de fonlarımızı taşıma ! İşte burada devreye köprüler girmekte.
Köprüler
Kullanabileceğimiz bir çok köprü kullanmakta bunlar native ve 3. parti olarak 2'ye ayrılır.
Native köprüler , Ağların kendi ana köprüleridir , optimsm bridge , arbitrum bridge , zksync bridge gibi.
Fonlarımızı etherum ana ağından layer 2 ağlarına aktarmıza yardımcı olurlar.
3. Parti köprüler ise seçenek olarak bize daha fazla şey sunar,
Örneğin etherum değil matic ağından arbitruma yada bsc ağından optimsm’e gibi. Bunlara örnek olarak da orbiter , celer köprülerini ele alabiliriz.
Hem token bakımından hemde ağ çeşitliliği bakımından genellikle 3. parti köprüler daha fazla tercih edilme sebebi olabilmektedir.
Okuduğunuz için teşekkürler eğer Layer2 Ler hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz Layer2 Planeti takip edebilirsiniz.
